٥- بیماری جسمی اعتیاد

در قسمت پیش تاثیر مصرف مواد مخدر بر روی ذهن ما، به عنوان افراد معتاد به چنین موادی، بررسی شد. اما این قسمت به بررسی علائم جسمی اعتیاد اختصاص دارد. اطلاعات ارائه شده در این بخش کمک می کند تا  متوجه شویم که چرا نمی توانیم به خواست و اراده خود و به تنهایی اعتیاد به مواد مخدر را ترک کرده و وارد مسیر بهبودی شویم.

• تحریک شدن مدار پاداش مغز
• مختل شدن پیام رسان های شیمیایی مغز

بر اثر مصرف طولانی مدت مواد مخدر، درساختار و فعالیت مغز دو تغییر عمده رخ می دهد.  این تغییرات عبارتند از:  

١- تحریک شدن مدار پاداش مغز

مصرف طولانی مدت مواد مخدر نحوه فعالیت و ساختار مغز را  تغییر می دهد و پس از آن مغز برای فعالیت عادی خود به مواد مخدر وابسته می شود. در اين مرحله است كه می توان گفت بیماری اعتیاد در فرد توسعه پیدا کرده است . دوپامین (Dopamine) ماده ای شیمیایی است که به طور طبیعی در مغز تولید می شود و احساس رضایت و لذت را در انسان به وجود می آورد. برای مثال، ورزش جدی و مداوم میزان تولید دوپامین را در مغز  افزایش می دهد و انسان احساس شادی و تندرستی می کند. مواد مخدر سبب می شود تا بدن انسان به گونه ای غیر طبیعی مقادیر زیادی دوپامین تولید کند و به همین علت است که احساس سرخوشی و نشئه بودن به انسان دست می دهد. اما از آنجایی که برای بوجود آوردن احساس لذت یا رضایت خاطر مواد شیمیایی بیرونی ( مواد مخدر) به مغز داده می شود؛ مغز به تدریج و به آهستگی قدرت و قابلیت تولید دوپامین طبیعی، برای احساس لذت و سرخوشی را از دست می دهد.

مدار پاداش مغز بر اثر مصرف مواد مخدر به دو شیوه تحت تاثیر قرار می گیرد:

اولین تاثیر: پس از چندین بار احساس نشئگی و لذت ناشی از مصرف مواد مخدر، مغز توانایی خود را برای لذت بردن از فعالیت های عادی از دست می دهد. برای مثال ، مردم عادی از رفتن به سینما لذت می برند اما معتاد به علت احساس لذت شدید از مصرف مواد مخدر از کسب لذت های ساده در زندگی محروم می شود.

دومین تاثیر: مغز همواره خود را با دریافت مواد شیمیایی بیرونی سازگار می سازد و برای اینکه فعالیت و عملکردی عادی داشته باشد به مصرف هرچه بیشتر مواد مخدر نیاز پیدا می کند.

٢- مختل شدن پیام رسان های شیمیایی مغز

دومین تاثیر مواد مخدر بر روی مغز، مختل ساختن سیسم ارتباطات مغز است که با دو نشانه همراه است:

نشانه اول:  پدیدۀ ویار

• ویار زمانی در فرد معتاد ایجاد می شود که مغز او نیاز شدیدی را برای مصر ف مواد مخدر به طور فیزیکی ایجاد می کند. داشتن ویار همانند خاطراتی است که با تاثیر مواد مخدر بر فعالیت سیستم عصبی مغز ارتباط دارد. مثلأ ممکن است با مشاهدۀ مصرف مواد مخدر از سوی دیگران مغز ما تحریک شده و عکس العمل فیزیکی از خود نشان دهد، عکس العملی که ما را به سمت مصرف مجدد مواد مخدر تشویق می کند. اگر ما در این مقطع مواد مصرفی مورد نیاز بدن را به آن نرسانیم، عکس العمل بدنمان را بصورت  خماری  تجربه خواهیم نمود.
• خماری روشی است که توسط آن بدن  وابستگی خود به مواد مخدر را نشان می دهد. احساس خماری شبیه مجازات کردن  ما بوسیلۀ بدنمان است تا مواد مخدر مورد نیازش را  برایش  فراهم کنیم. خماری می تواند هم روانی و هم  جسمی باشد.
• نشانه های خماری روانی عبارتند از: اضطراب، بی قراری، بی خوابی، سردرد، عدم تمرکز و افسردگی
• نشانه های خماری  جسمی عبارتند از: عرق کردن شدید،   افزاش ضربان قلب ، اسهال، نفس تنگی، لرزه، دل آشوبی ، تهوع ، درد عضلانی و احساس فشار در ناحیه قفسه سینه.
• خماری  کشیدن برای ما معتادن بسیار هولناک است و همین وحشت از خماری است که می تواند ما را از تلاش برای  پاک شدن باز دارد.
• توجه داشته باشید: نشانه های خماری در افراد مختلف متفاوت است و گاهی می تواند خطرناک بوده و حتی به سکته مغزی، یا سکته قلبی منجر شود. به همین دلیل است که هنگام احساس خماری لازم است از مراقبت های پزشکی برخوردار شوید.    

نشانه دوم:  مقاوم شدن بدن

• یکی دیگر از نشانه های اعتیاد افزایش مقاومت بدن  است که به واسطه  آن ما باید مصرفمان بیشتر و بیشتر شود تا بتوانیم همان احساس قبلی را تجربه کنیم. این امر می تواند میزان مصرف ما را تا حدی افزایش  دهد که مصرف همین میزان، باعث مرگ یک شخص غیر معتاد گردد.
• در  برنامه های دوازده قدمی، این افزایش مقاومت را آلرژی یا حساسیت می نامند. ما نسبت به مواد مخدر یک آلرژی یا حساسیت داریم که منجر به ویار می شود. این حالت  در یک فرد غیر معتاد ایجاد نمی شود.
• آلرژی  یا افزایش مقاومت ما نسبت به مواد مخدر سبب می شود تا با وجود عواقب و پی آمدهای خطرناک مصرف مواد مخدر، اجبار به مصرف داشته باشیم. علت اینکه این حالت   الرژی و حساسیت نام گذاری شده این است که  واکنش ما نسبت به مواد مخدر غیر عادی است و به جای  قطع مصرف مواد مخدر ما  به مصرف آن ادامه  می دهیم.
• پدیده حساسیت به یک ماده یا مواد به گونه ای کاملا روشن در مورد اعتیاد  به مشروبات الکلی نشان داده شده است. بسیاری از افراد غیر الکلی قادر هستند که میزان کمی از مشروب را ساعت ها  به صورت جرعه جرعه بنوشند و سپس به همان میزان اکتفا کنند. اما افراد الکلی با نوشیدن اولین گیلاس حساسیت شان تحریک شده و به زیاده روی در مصرف و افراط در خوردن مشروب روی می آورند که باعث مستی کامل  و از دست دادن کامل کنترل می شود.
• معتادان به الکل هم همانند معتادان به مواد مخدر، کنترلی بر روی میزان مصرف الکل خود ندارند. این مشروبات  الکلی و یا ماده مخدر است که افسار ما را در دست دارد و ما را در برابر بیماری اعتیاد خود عاجر و ناتوان می سازد.