٨- نیکوتین 

معرفی نیکوتین

• تنباکو یا توتون، گیاهی با برگ‌های پهن است که به منظور استعمال دخانیات کشت می شود. برگ های خشک و بریده شده این گیاه را به صورت سیگار یا قلیان مصرف کرده و برگ های برش نخورده را نیز به صورت سیگار برگ مصرف می کنند. دود حاصل از سوختن تنباکو دارای ماده ای به نامنیکوتین است. پس از کشیدن (تدخین) دود تنباکو، نیکوتین موجود در آن ظرف چند ثانیه وارد جریان خون شده و به مغز می رسد. نیکوتینی که به مغز می رسد باعث ترشح شدن لحظه ای آدرنالین در خون، و احساس لذت و انرژی می شود. اثر آدرنالین تولید شده سریعا از بین رفته و باعث خستگی و کسل شدن فرد می شود. در این شرایط فرد مجددا به همان احساس ناشی از ترشح آدرنالین نیاز پیدا کرده و مجددا اقدام به مصرف می کند. به این دلیل که بدن به سرعت نسبت به نیکوتین مقاوم شده و تلورانس پیدا می کند، فرد برای دستیابی به لذت اولیه، مصرف خود را بیشتر و بیشتر کرده و از ظاهر شدن علائم خماری پیشگیری می کند. این سیکل احساس لذت و احساس نیاز بارها و بارها ادامه پیدا کرده و باعث بوجود آمدن بیماری اعتیاد به نیکوتین می شود.

درحدود ٤٠٠٠ نوع ترکیب شیمیایی در دود سیگار وجود که حداقل ٢٥٠ عدد از آنان برای سلامتی انسان مضر هستند. در زیر تعدادی از این ترکیبات شیمیایی شرح داده شده اند:

• بوتادی‌اننوعی ماده شیمیایی است که از آن در فرایند تولید لاستیک استفاده می شود. بنابر تعریف مرکز کنترل و پیشگیری بیماری در آمریکا، این ماده خطر ابتلا به سرطان غدد لنفاوی، سرطان معده، و سرطان خون را افزایش می دهد
• آکرولیننوعی گاز است که باعث بروز سرطان ریه می شود. این ماده مانع از ترمیم DNA در بدن شده و با از بین بردن پوشش ریه ها، باعث بروز بیماری های ریوی می شود.
• آرسنیکماده ای است که از آن برای نگهداری از چوب استفاده می شود. این ماده در بدن انسان باعث بروز بیماری های قلبی و سرطان می شود.
• بنزنماده اولیه تولید بسیاری از مواد شیمیایی است. این ماده باعث بروز انواع سرطان به خصوص سرطان خون می شود.
• کادمیمنوعی فلز است که از آن در فرایند تولید باطری استفاده می شود. کادمیم باعث اختلال در فرایند ترمیم دی ان ای شده و به سرخ رگ ها و کبد نیز آسیب می رساند.
• کرومعنصری است که در ساخت برخی آلیاژها و رنگ مورد استفاده قرار می گیرد. ثابت شده است که کروم رابطه مستقیمی با سرطان ریه دارد.
• فرمالدئیدنوعی ماده شیمیایی است که برای کشتن باکتری ها و محافظت از انسان ها و حیوانات مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده بسیار سمی تاثیر زیادی در مبتلا شدن فرد به بیماری های رسوی دارد.
• پلونیوم ٢١٠نوعی ماده رادیواکتیو است که با استنشاق دود سیگار مستقیما وارد شش ها می شود. برخی از پژوهش ها نشان داده اند که کسانی که روزانه حدود ٣٠ نخ سیگار مصرف می کنند، در معرض  میزان رادیواکتیوی برابر با تشعشعات یک سال ایکس-ری ٣٠٠ قرار می گیرند.
• تار (قطران(یک ماده جامد است که در بدن باعث افزایش خطر سرطان می شود. این ماده بر روی دندان ها، شش ها، و ناخن ها پسماندی چسبناک و قهوه ای رنگ از خود به جا می گذارد.

مونوکسید کربن و نیکوتین ترکیب مضری از گازها است که بر اثر کشیدن دود تنباکو وارد ریه ها و سپس جریان خون می شود. مونوکسید کربن میزان اکسیژنی که توسط گلوبول های قرمز حمل می شود را کاهش می دهد. همچنین باعث افزایش میزان کلسترول خون شده و به تدریج رگ های خونی را تنگ تر می کند که این امر موجب ابتلا به بیماری های قلبی، گرفتگی رگ های خونی و حملات قلبی می شود. نیکوتین ماده شیمیایی سمی و خطرناکی است که بسیار اعتیاد آور است. این ماده باعث افزایش فشار خون، افزایش ضربان قلب، و تنگی عروق و رگ های می شود که در نهایت می توان به سکته قلبی منجر شود. بسته به میزان و تکرار مصرف نیکوتین، این ماده بین ٦ تا ٨ ساعت پس از کشیدن سیگار یا قلیان در بدن باقی می ماند. به عنوان اعتیادآور ترین نوع مواد، نیکوتین دارای عوارض جانبی خماری نیز می باشد.

عوارض و تاثیرات نیکوتین

• نیکوتین ماده ای بسیار اعتیادآور است. بلافاصله پس از استعمال دود تنباکو، نیکوتین وارد جریان خون شده و ظرف تنها ١٠ ثانیه به مغز می رسد. در آنجا با تاثیرگذاری روی مدارهای پاداش مغز باعث به وجود آمدن احساس لذت و نشاط می شود، هرچند این حالت تنها چند دقیقه دوام می آورد. بنابراین فرد مصرف کننده اشتیاق بیشتری به مصرف پیدا کرده و برای ادامه یافتن احساس لذت و پیشگیری از بروز علائم خماری بازهم اقدام به مصرف می کند. در بلند مدت، مصرف نیکوتین باعث ایجاد تلورانس و مقاوم شدن بدن می شود. بنابراین علیرغم همه مستنداتی که مبنی بر زیان آور بودن مصرف دخانیات وجود دارد، این افراد نمی توانند مصرف خود را کنترل کنند چرا که بیماری اعتیاد در آنها توسعه یافته و آنها را معتاد کرده است.
• نیکوتین باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری کرون و آرتریت روماتوئید شده و نقش به سزایی در بروز نشانه های بیماری های خود ایمنی دارد.
• مطالعات اخیر نشان داده است که ارتباط مستقیمی بین مصرف تنباکو و کاهش میزان تراکم استخوان وجود دارد. استعمال دود تنباکو در کنار عوامل مانند وزن، نوشیدن الکل، و میزان تحرک جسمی در مبتلا شدن فرد به بیماری پوکی استخوان و افزایش احتمال شکستگی استخوان تاثیر به سزایی دارد. همچنین استخوان های بدن زنان و مردان مسنی که سیگار مصرف می کنند به تدریج ضعیف شده و تحلیل می رود. متوقف کردن استعمال دخانیات می تواند بعد از چندین سال، احتمال شکستگی استخوان را کاهش دهد. همچنین میزان ریسک مصرف زود هنگام دخانیات در زنان بسیار بیشتر از مردان بوده و آنان را در معرض خطر پوکی استخوان قرار می دهد. همچنین سطح استروژن خون آنان را کاهش داده و باعث قائدگی زودهنگام می شود.

مواد شیمیایی موجود در دود تنباکو به گلوبول های قرمز خون و به عملکرد قلب آسیب می زند. این آسیب ها خطرات زیر را نیز به همراه دارد:

• آترواسکلروز– نوعی بیماری است که که باعث تولید یک ماده مومی شکل به نام پلاک شده و رگ ها و شریان های خون رسانی بدن را مسدود می کند.
• آنوریسم– که باعث بزرگ شدن و بیرون زدن دیواره سرخرگ ها و پارگی ناگهانی آنها شده و به مرگ منجر شود.
• بیماری های عروق کرونر قلب (PA)– حالتی که در آن پلاک ها مسیر رسیدن خون به مغز و سایر اندام ها را مسدود کرده و باعث آسیب رسیدن به آنها می شود.
• سکته مغزی– که بر اثر نرسیدن خون به مغز و یا خون ریزی ایجاد می شود.
• استنشاق دود تنباکو می تواند باعث بروز تغییرات شیمیایی در خون شده و با مسدود کردن و باریک کردن رگ ها، به آنان آسیب برساند. هر یک نخ سیگار یا پک زدن قلیان، باعث زخم شدن ریه ها و آسیب رسیدن به سیستم تنفسی شود. علاوه بر آن عوارض زیر را نیز به همراه دارد:
• بیماری مزمن انسداد ریوی (COPD)– بیماری که به مرور زمان باعث خس خس کردن ریه، تنگی نفس، و بروز سایر علائم می شود.
• امفیزم– بیماری که بر اثر آن جداره شش ها خاصیت ارتجاعی خود را از دست داده و یا بر اثر پارگی غشاء ریوی، تنفس کردن برای فرد مشکل می شود.
• برونشیت مزمن– که باعث متورم شدن پوشش لوله های برونشیتی شده  و میزان هوای ورودی به ریه ها را کاهش می دهد.
• ذات الریه– عفونتی است که منجر به التهاب و پرشدن فضاهای داخل ریه و مجاری هوایی از مایع می‌گردد.
• دود کردن تنباکو علاوه بر سایر قسمت های بدن، برای چشم ها نیز زیان آور است. مطالعات نشان می دهد که استعمال دخانیات خطر ابتلا به آب مروارید، و آسیب عصب بینایی را نیز افزایش می دهد که هر دوی این ها می توانند منجر به از دست دادن بینایی و کوری شوند.

حداقل ٧٠ نوع از سموم موجود در دود سیگار به طور مستقیم و غیر مستقیم در مبتلا شدن به سرطان نقش دارند. از جمله این آسیب ها می توان به بیماری های زیر اشاره نمود:

• سرطان مثانه
• سرطان خون و مغز استخوان
• سرطان دهانه رحم
• سرطان مری
• سرطان های کلیه و حالب
• سرطان حنجره
• سرطان ریه
• سرطان های دهان، بینی، و گلو
• سرطان پانکراس
• سرطان معده
• سرطان نای

اوردوز و مصرف بیش از اندازه نیکوتین بسیار به ندرت رخ می دهد چون میزان نیکوتینی که از طریق کشیدن به بدن وارد می شود باعث اوردوز نمی شود. با این حال، نیکوتین ماده ای سمی است و مصرف مقدار زیاد آن می تواند خطرناک باشد. مصرف بیش از حد نیکوتین باعث به وجود آمدن احساس گیجی، و پایین آمدن فشار خون و میزان تنفس می شود که در مواردی ممکن است منجر به مرگ شود.